Maatschappelijke dwang

Verhandeling 4
De Swaan verduidelijkt in zijn boek "zorg en de staat", maatschappelijke dwang als een maatregel die genomen wordt uit algemeen belang. Al kwam het eerste initiatief voornamelijk als beschermende maatregel voor de rijken tegen de cholera. De rijken wilde voorkomen dat de epidemieën uit de armenwijken zouden overslaan naar de rest van de stad en het stedelijk leven zouden ontregelen.
Uit "algemeen belang" was een collectieve reinigingscampagne onontbeerlijk, waterleiding en riolering moesten uitkomst brengen. Maar deze remedies vereisten een immense inspanning en een ingrijpende verhoging van de gemeentebelastingen die het uiterste vergden van de bestaande bestuurlijke capaciteit en de bereidheid bij de burgerij om te betalen.
De verlichting
Op dit ogenblik bevinden wij ons in de tijd van de verlichte Franse filosofen. Jean-Jacques Rousseau beschrijft deze gedachten in zijn "contrat social". De overheid neemt in naam van het algemeen belang de nodige beslissingen en voert deze uit om te voldoen aan haar opdracht om een veilige samenleving op te bouwen. Van het individu wordt verwacht dat hij deze maatregelen toepast, omdat hij zich door de parlementaire vertegenwoordiging, zelf heeft gekozen. De maatschappelijk dwang kan gebruikt worden om mensen te dwingen tot het gewenste gedrag.
De maatschappij en het individu worden geconfronteerd met dilemma's, die hun vertrouwen in de staat op proef stellen. Het schenden van het vertrouwen noodzaakt het gebruik van dwang om de situatie te herstellen. Omgekeerd zullen maatregelen die het vertrouwen genieten van de maatschappij, weinig dwang noodzaken. Manifestaties zijn hiervan het levend bewijs. De staat neemt maatregelen waarin de maatschappij geen vertrouwen heeft dat ze wel doordacht zijn en het algemeen belang nastreven. De maatschappij komt op straat en er is veel dwang nodig als tegengewicht tegen het geschonden vertrouwen.
Voordeel van dwang
Maar al klinkt het woord "dwang" eerder onaangenaam, als maatschappelijk instrument is het een heel belangrijke democratische tool. Dwang zet de mensen aan om hun totale vrijheid van handelen te beperken tot het niveau dat het geen hinder veroorzaakt voor anderen. Deze zelfregulering schept ruimte voor iedereen om te handelen en zich te ontwikkelen. Het is niet meer een voorrecht van een rijkere minderheid, maar een maatschappelijk gebeuren die een gans proces op gang brengt van ontwikkeling van een ganse maatschappij.
Politie
Om deze dwangmaatregelen uit te voeren kwam de noodzaak aan een politie. De Engelse term "police" kan men het best vertalen door dwang. Met belastinggelden werd stedelijke politie betaald om onhorigen te dwingen hun gedrag aan te passen. Hygiëne en huisvuil waren de eerste belangrijke items van politiewerk.
Zonder de overheid
Maar ook zonder de betrokkenheid van de overheid bestaat maatschappelijke dwang. De oorsprong ligt opnieuw in het algemeen belang. De arbeidonderlinges oefende maatschappelijk dwang uit voor het innen van de wekelijks contributies bij de talrijke arbeiders van de industrialisatie. In naam van het algemeen belang werden regels afgesproken. Men had het vertrouwen in het individu dat hij zijn plicht zou nakomen. Deed hij dit niet, dan kon tegen hem dwang gebruikt worden.
Maatschappelijke dwang vandaag
Een laatste toepassing, de "BOB campagne". De maatschappij beslist in het algemeen belang dat we minder moeten drinken wanneer we het stuur nemen omdat het een risicogedrag is met ernstige gevolgen voor de bestuurder, de andere weggebruikers en de kosten voor de maatschappij in het algemeen. Het vertrouwt het individu hij zijn beslissing zal nakomen. Doet hij dat niet, dan wordt dwang gebruikt in vorm van vermogensstraffen en vrijheidsberoving.
Niet altijd makkelijk om in goed gezelschap, nee te zeggen tegen je derde pintje.