Misdaad

Hoe ontstond misdaad?
De armen in de dorpen of steden, waren aangewezen op plaatselijke liefdadigheid. Zolang ze meegaand waren, hadden ze zonder meer recht op aalmoezen. Als een kleine groep weerspannig werd in dorpen, was het eenvoudig om hen te bedwingen. Maar in de steden was dit veel moeilijker. Bedelaars ontplooide zich richting kleine misdaad, diefstal en prostitutie.
Het stadsleven kende veel onzekerheden: misdaad, straatgeweld, rebellie, de onvoorspelbare cycli van de stedelijk-industriële arbeidsmarkt, en massale epidemieën. Voor geen van deze tegenslagen bestaan directe remedies.

Het beeld van de arme veranderd door de jaren heen.
De dreigingen zetten de gevestigden op tegen de bezitslozen, brachten argwaan en haat teweeg, en boden tegelijkertijd een gevoel van onderlinge afhankelijkheid. De kleine misdaad was een bijverschijnsel van de armoede: de behoeftigen werden uit nood tot diefstal gedreven, of hun misdaad én hun armoede werden beide toegeschreven aan hun immorele geaardheid (Inspecteur-Generaal Ducpectiaux baseerde zich hierop voor van het eerste gevangenisregime bij het ontstaan van België).
Hedendaagse sociologen die misdaad verklaren uit onderliggende sociale en economische achterstand, herhalen de waarschuwingen aan de gevestigde groeperingen dat armen een bedreiging voor hun veiligheid kunnen vormen als hun omstandigheden niet beter worden.

Armoede kijkt mee over de schouder van iedereen.
De economische ontwikkelingen zijn een permanente dreiging voor iedereen. De achtergrond van mensen laat hen toe om zich al dan niet beter te wapenen tegen een economische uitval. Armen vervallen in bedelarij en nood aan liefdadigheid.
Vanaf dat moment gaat de socio-economische toestand zichzelf herstellen. Een sociaal ontwikkelde maatschappij zal financiële middelen losmaken om het afglijden van armen te counteren. Werkgevers, werknemers en overheid zullen budgetten moeten vrijmaken om samen een instrumentarium te voorzien als vangnet voor economische uitsluiting en welzijn. Sociale economie is hiervan een voorbeeld om via tussenstappen, vorming en steun voor bedrijven, de individuele personen te begeleiden in nieuwe arbeidstrajecten.
De geschiedenis herhaalt zich continu voor maatschappijen die dit niet begrijpen. Armen worden verjaagd en gedemoniseerd, waardoor ze veelal in steden lotgenoten tegenkomen en snel aansluiting vinden bij elkaar. Kleine groepen zullen door misdaad overleven en zo hun economische status trachten te herstellen. Politie zal in veel gevallen een onmogelijke verwachting kennen om hieraan een einde te stellen. Maar economie en sociale cohesie versterken liggen niet binnen de marge van de politionele werking.
In een latere fase wordt de groep uitvallers zo groot, dat ze door rebellie en opstand de gevestigden omverwerpen zoals de Franse revolutie.

De oude Grieken kende reeds deze noodzaak, maar in 2010 piekte het aantal mensen en gezinnen die leven in armoede tot ongekende cijfers. 

"Armoede is de vader van revolutie en misdaad." (Aristoteles 350 V.c.)

Godsdienstig wedijver en hekserij.

Verhandeling 5
We keren terug naar mijn voorgaande blog over landloperij en banditisme. Landloperij werd als eerste beschouwd als banditisme. De Romazigeuners zijn waarschijnlijk nog een overblijfsel van deze wijze van leven. De sterken onder hen konden dienen als bescherming of handenarbeid. Maar ze zijn tegelijkertijd een bedreiging, de onbekenden die leven in het woud. Indien ze verstoten werden uit de steden, dan restte hen nog enkel het beroven van de bevoorradingsroutes naar de steden.
Heksen en tovenaars.
Maar de zwakken onder hen hadden het moeilijker om te overleven. Sommigen deden zich voor als tovenaar of heks. De bedreiging van een bezwering en de bovennatuurlijke krachten heeft waarschijnlijk meer levens gered dan mensen op de brandstapel gebracht. Uit schrik voor deze krachten, gaven mensen offers aan deze mensen. Maar er lagen nog kapers op de kust van het bijgeloof en niet de minste, "de kerk".
Godsdienstig wedijver
De macht van de kerk was strategisch afhankelijk van haar positie in het onderwijs. Het katholieke onderwijs had een belangrijke rol in de bekeringsinspanningen op onderwijsgebied en was een bron van staatsteun voor het kerkapparaat. Om die reden had ze een sterke lokale macht op het bestuur en de ontwikkeling van de overheid.
Bijgeloof drijft vandaag nog veel meer mensen in hun keuze van onderwijs. Katholieke scholen met namen van heiligen dragen een andere etiquette dan de term "volksschool". Al zijn eindtermen voor scholen gelijk en nationaal vastgelegd door het FOD onderwijs, klinkt het vromer om naar het college te gaan dan naar de staatsschool.
Meer dan een godsdienst was de kerk ook een machtig instituut in het ancien régime. In de landen waar de kerk de macht deelde met de adel en staat, stagneerde lange tijd het onderwijs voor arbeiders. In Pruisen en de Lage Landen was deze katholieke macht meer verdeeld en kende het onderwijs een grotere vooruitgang. Een belangrijke stap door het Protestantisme was de lezing van de bijbel in het Nederlands. Vanaf nu kon iedereen de bijbel lezen en interpreteren in zijn levenswijze.

Paideia
Het katholiek onderwijs verloor haar macht bij de opkomst van een pluralistisch onderwijs in openbare scholen ? In landen met vele godsdienstvormen en een sterke onkerkelijke groep ontstonden leerplannen over religie, moraal en burgerdeugden uit de levensbeschouwing van de ouders: "paideia". De kerken vreesde deze "doorsneereligie". Paideia omhelsde brede vroomheden, democratische verwachtingen en utilitaristische strevingen en vormde de basis van het Amerikaanse samenleving, het Nederlandse Nut en later nog vele onderwijshervormingen.
Het paideia vormde een toegang tot het alfabetisme voor een brede laag van de maatschappij, maar stelde eveneens een einde aan het gebruik van de "langua franca". De taal van de elite (meestal latijn) waarmee handel werd gedreven en waarmee de elite misbruik maakte van haar alfabete machtspositie om zich te laten vergoeden voor haar vertaalwerk. De paideia was vrij universeel en onafhankelijk van enige geloofsovertuiging. Ze was daarom niet bedreigend in de handelsovereenkomsten tussen mensen van zeer uiteenlopende windstreken en overtuigingen.
Terwijl in de vroege Griekse geschiedenis paideia de beperkte betekenis heeft van opvoeding bestemd voor de Griekse aristocratie, valt er in de loop van de vijfde eeuw v. Chr. een democratisering van het onderwijs- en opvoedingsideaal te constateren. Dit heeft te maken met de opkomst van Athene als democratie. Er ontstaat behoefte aan informatie en kennis op allerlei gebied. Wiskunde, geneeskunde, geografie, geschiedenis en architectuur ontwikkelt zich in een open samenleving als het Athene van de vijfde eeuw v. Chr. en sijpelt deze kennis langzaam door naar de minder bevoorrechte bevolkingsgroepen.
Paideia herhaalt zich doorheen de geschiedenis.

'Toen Zeus zich met de mens bezig hield, gaf hij aan elk van hen een welbepaalde deskundigheid, maar de politieke kennis werd gelijkmatig over iedereen verdeeld'. (Plato, Protagoras)

Maatschappelijke dwang

Verhandeling 4
De Swaan verduidelijkt in zijn boek "zorg en de staat", maatschappelijke dwang als een maatregel die genomen wordt uit algemeen belang. Al kwam het eerste initiatief voornamelijk als beschermende maatregel voor de rijken tegen de cholera. De rijken wilde voorkomen dat de epidemieën uit de armenwijken zouden overslaan naar de rest van de stad en het stedelijk leven zouden ontregelen.
Uit "algemeen belang" was een collectieve reinigingscampagne onontbeerlijk, waterleiding en riolering moesten uitkomst brengen. Maar deze remedies vereisten een immense inspanning en een ingrijpende verhoging van de gemeentebelastingen die het uiterste vergden van de bestaande bestuurlijke capaciteit en de bereidheid bij de burgerij om te betalen.
De verlichting
Op dit ogenblik bevinden wij ons in de tijd van de verlichte Franse filosofen. Jean-Jacques Rousseau beschrijft deze gedachten in zijn "contrat social". De overheid neemt in naam van het algemeen belang de nodige beslissingen en voert deze uit om te voldoen aan haar opdracht om een veilige samenleving op te bouwen. Van het individu wordt verwacht dat hij deze maatregelen toepast, omdat hij zich door de parlementaire vertegenwoordiging, zelf heeft gekozen. De maatschappelijk dwang kan gebruikt worden om mensen te dwingen tot het gewenste gedrag.
De maatschappij en het individu worden geconfronteerd met dilemma's, die hun vertrouwen in de staat op proef stellen. Het schenden van het vertrouwen noodzaakt het gebruik van dwang om de situatie te herstellen. Omgekeerd zullen maatregelen die het vertrouwen genieten van de maatschappij, weinig dwang noodzaken. Manifestaties zijn hiervan het levend bewijs. De staat neemt maatregelen waarin de maatschappij geen vertrouwen heeft dat ze wel doordacht zijn en het algemeen belang nastreven. De maatschappij komt op straat en er is veel dwang nodig als tegengewicht tegen het geschonden vertrouwen.
Voordeel van dwang
Maar al klinkt het woord "dwang" eerder onaangenaam, als maatschappelijk instrument is het een heel belangrijke democratische tool. Dwang zet de mensen aan om hun totale vrijheid van handelen te beperken tot het niveau dat het geen hinder veroorzaakt voor anderen. Deze zelfregulering schept ruimte voor iedereen om te handelen en zich te ontwikkelen. Het is niet meer een voorrecht van een rijkere minderheid, maar een maatschappelijk gebeuren die een gans proces op gang brengt van ontwikkeling van een ganse maatschappij.
Politie
Om deze dwangmaatregelen uit te voeren kwam de noodzaak aan een politie. De Engelse term "police" kan men het best vertalen door dwang. Met belastinggelden werd stedelijke politie betaald om onhorigen te dwingen hun gedrag aan te passen. Hygiëne en huisvuil waren de eerste belangrijke items van politiewerk.
Zonder de overheid
Maar ook zonder de betrokkenheid van de overheid bestaat maatschappelijke dwang. De oorsprong ligt opnieuw in het algemeen belang. De arbeidonderlinges oefende maatschappelijk dwang uit voor het innen van de wekelijks contributies bij de talrijke arbeiders van de industrialisatie. In naam van het algemeen belang werden regels afgesproken. Men had het vertrouwen in het individu dat hij zijn plicht zou nakomen. Deed hij dit niet, dan kon tegen hem dwang gebruikt worden.
Maatschappelijke dwang vandaag
Een laatste toepassing, de "BOB campagne". De maatschappij beslist in het algemeen belang dat we minder moeten drinken wanneer we het stuur nemen omdat het een risicogedrag is met ernstige gevolgen voor de bestuurder, de andere weggebruikers en de kosten voor de maatschappij in het algemeen. Het vertrouwt het individu hij zijn beslissing zal nakomen. Doet hij dat niet, dan wordt dwang gebruikt in vorm van vermogensstraffen en vrijheidsberoving.
Niet altijd makkelijk om in goed gezelschap, nee te zeggen tegen je derde pintje.